KARIERA OBIEGU INFORMACJI ( Z ŻYCIA WZIĘTE)

Jak wiadomo, zanim Graham Bell wynalazł telefon, a przed nim Edison, Amper, Faraday, Tesla i Volt głowili się nad czym, co by pozwoliło nie tylko oświetlić mieszkania, ulice miast, ale też poruszać maszyny, ludzie systemem pierwotnym, ale jednak nie używając słuchawki, przekazywali sobie informacje ustnie, poprzez gońców, rozmaitych umyślnych, albo poprzez umówione znaki, często do dzisiaj służące szpiegostwu jako skrytki kontaktowe.

Zdążam do tego, że współczesny telefon na polskiej wsi w zasadzie pokazał się dopiero po drugiej wojnie światowej, nie licząc plebanii, właścicieli pałaców i dworów, których stać było praktycznie na każdą zachciankę. We wsi, w której się urodziłem jakiegokolwiek telefonu nie było, aż do końca dwudziestego wieku, czyli do czasu gdy masowo nastały telefony komórkowe. Ponieważ na mojej wsi nie było ani urzędu, ani też kościoła z plebanią, przeto pozostawało tylko radio i telewizja, bo akurat od roku 1965, gdy w ostatnim etapie elektryfikacji wsi wokół zagród wyrosły słupy energetyczne. Wcześniej dumny byłem, gdy po lekcjach w podstawówce, u mojej babci mogłem posłuchać przez słuchawki jednej stacji Polskiego Radia na tzw. kryształki zasilane baterią. Do tego czasu informacje i wydarzenia o charakterze regionalnym ludzie nabywali w kościołach na kazaniach, oraz na pogaduszkach między parafianami z sąsiednich wiosek zaraz po mszy, a w razie wypadku, porodu, albo pożaru wysyłało się kogoś do najbliższego urzędu wyposażonego w urządzenie pozwalające wzniecić alarm. Przykro opowiadać, ale to trwało do lat prawie siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Tylko prąd, który dopłynął do tych kolonijnie rozproszonych wiosek nieco ucywilizował życie, bo zanim zaświeciły żarówki w mieszkaniach, zanim tenże prąd uruchomił maszyny gospodarcze, radia, pralki, telewizory, lodówki i młockarnie, zboże kosiło się kosami i konnymi żniwiarkami, a młóciło często cepami. W tym czasie państwo już dawno zlikwidowało analfabetyzm. Ta mordęga i przeogromny wysiłek zżerał zdrowie ponad połowy naszego polskiego społeczeństwa, bowiem większość polskiej nacji gnieździła się na wsiach. Powracam tutaj do głównego nurtu, czyli do przekazywania informacji. Tak było w moim życiu aż do około 1966 roku, gdy jeszcze kilka razy do roku, my mieszczuchy, wraz z rodzinami odwiedzaliśmy gniazdo rodzinne. Wczesnym wieczorem, jak „Brunet wieczorową porą” Stanisława Barei, zwykle do drzwi wejściowych, przy akompaniamencie szczekających psów pukał ( a właściwie walił w nie grubym, rzeźbionym kijem (zwanym wartą) posłaniec z wiadomością od sołtysa. „Wartą”, bowiem

dodatkowym obowiązkiem posłańca było też śledzenie wsi, czy gdziekolwiek nie ma pożaru. Wiadomość mniej więcej brzmiała zwykle następująco: OKULNIK: pisownia oryg. „We ftorek (przekreślone), we środę po godzinie 5 tej pod wieczór, przy kopcu odbędzie się zebranie rolników czyli gospodarzy. Omówione będą sprawy podatków i odstawiania obowiązkowych dostaw, ale też remontu kościoła w naszej parafii, o czym w niedziele na kazaniu, oraz na kolendzie mówił w każdej rodzinie nasz proboszcz. Obecność sprawdzi pan prelegent z powiatu, wobec tego będzie obecność obowiązkowa, bo na zebranie przyjdzie też zastępca proboszcza czyli wikary.” Tutaj następował podpis sołtysa, przybity pieczątką imienną.

Miałem w ręku często taką wiadomość zwaną „okulnikiem”, bo też wkoło od domu do domu szedł okólnikiem ten papierek wyrwany z zeszytu uczniowskiego w kratę, bo łatwiej na nim było pisać. Ostatni powiadomiony „wartę” zwracał sołtysowi. A to, że zebranie miało się odbyć pierwotnie w środę zamiast we wtorek, to wynikło wyłącznie z niepewności pani sołtysowej, co to służyła jako sekretarka i żona wiejskiemu urzędnikowi, bo nie miała pewności jak się pisze słowo wtorek, przez „w” ,czy też „f”. Dokument ten był chowany w wyżłobionej dziurze tegoż grubego, rzeźbionego kija zwanego popularnie lagą.. Służyła ona za dowód dostarczenia informacji, jako też do obrony własnej przed napadem, w szczególnie zaś przed psami. Odnoszenie lagi do sąsiada odbywało się zwykle w godzinach wieczornych po pracy we własnym gospodarstwie. Aby cała wieś była na czas poinformowana, data zebrania była ustalana na wiele dni naprzód. I tu jest puenta: Owe słowo "laga" przypomniała mi po latach postać profesora Andrzeja Stelmachowskiego, założyciela kilku szkół polskich na Białorusi, marszałka Senatu, oraz ministra MEN w rządzie Olszewskiego, a który to poruszał się z takową lagą, bo kulał. Mimo to straszył, że będzie wymuszał nią realizację swoich

pomysłów, szczególnie w szkole z obowiązkiem lekcji religii, bo taka się naówczas rodziła. I tak oto historia zatoczyła koło. Laga służyła ludom pierwotnym do walki plemiennej, oraz zabijania zwierząt, by po milionach lat być nie tylko atrybutem obrony własnej, ale też narzędziem obiegu informacji w XX wieku, oraz stała się postrachem uczniów, pedagogów a i klerykalnego rządu w przewadze złożonego z posłów ZCHN. Największy użytek z niej zrobili jednak polscy kibole, czyli stadionowa hołota.

PS: Jako muzealny eksponat ponoć owa laga jest przekazywana każdemu nowo wybranemu sołtysowi. A swoją drogą, być może dałoby się nią nakłonić naszych biskupów do jakiejkolwiek skruchy.

Fotki od góry:

1.Dialogi jaskiniowców.

2.Współczesna wersja lagi.

3.Początki rozmów pasterzy z owieczkami.